ЖОСПАР
1 бөлім. Нейропсихологияның зерттейтін пәні мен бағыттары.
1.1. Нейропсихология ғылымының зерттейтін пәні.
1.2. ЖПФ және оның мидағы механизмі, оның локальды зақымдануы.
1.3. Нейропсихология ғылымының атасы Лурия.
1.4. Нейропсихология бағыттары.
2 бөлім. Нейропсихология ғылымының басқа ғылымдар үшін маңыздылығы.
2.1. Нейропсихология ғылымдар арасындағы маңыдылығы.
Қорытынды
Әдебиеттер
Кіріспе
Нейропсихология – бас миының локальды зақымдануына байланысты адамның жоғарғы психикалық функцияларының мидағы механизмін зерттейтін ғылым. Нейропсихология – медицинаның және психологияның бір саласы болып табылады.
Нейропсихология – медицинада нейрохирургия, неврология саласы мен физиология мен психологияның торабы арқылы пайда болған. Нейропсихология – психологиялық білім беруде тек теориялық қана емес практикалық мақсаттарды да шешеді.
Теориялық тұрғыда – оның пәні мидың психикалық фукнциясын зерттейді.
Ал, практикалық тұрғыда оның пәні — өзінің үлесін медициналық психологияда мәселелерді шешуге қатысады. Диагностика жасау, реабилитация жасауға ықпал етеді. Бірлесе отырып жоғарғы психикалық қызмет бұзылуын талдауға көмектеседі. Бұл бірлік түрлі мидағы жетіспеушіліктерді белгілейді. Бұл пәннің маңыздығы да, дамуы да осы үндестік бірлікте. Нейропсихология дамуына А.Р.Лурия ерекше үлес қосты.
Нейро ұғымы – «жанның мидағы өкілдігі» деген мағынаны білдіреді. Ол адамның психологиялық құрылымының жиынтығын білдіреді. Нейропсихологияның зерттейтін пәні – адамның жоғарғы психикалық функциясының мида ұйымдасуын қарастырады.
1 бөлім. Нейропсихологияның зерттейтін пәні мен бағыттары.
1.1. Нейропсихология ғылымының зерттейтін пәні.
Нейро ұғымы – «жанның мидағы өкілдігі» деген мағынаны білдіреді. Ол адамның психологиялық құрылымының жиынтығын білдіреді. Нейропсихологияның зерттейтін пәні – адамның жоғарғы техниалық функциясының мида ұйымдасуын қарастырады. Психология дегенде біз психиканы қарастырамыз. Психика туралы әр түрлі түсініктер болды.
1) Антропопсихизм теориясы бойынша психика дегеніміз — әртүрлі материяның қасиеті. Бұл теория Декарттан бастау алады. Яғни табиғатынан жалпы ұрықтану дегенді білдіреді.
2) Биопсихизм теориясы – психика кез келген әртүрлі материяның қасиеті емес, ол тек тірі материяның қасиеті дейді.
Вклад А.Р. Лурия в нейропсихологию
... Н.Н. Бурденко АМН СССР. На основании результатов этих многолетних исследований Лурия создал новое направление в психологии – нейропсихологию, о которой речь пойдет далее [6,1]. В его ... позволившие буквально увидеть предсказанные процессы и взаимосвязи. Каждая вторая обзорная статья по нейропсихологии высших, специфически человеческих психологических функций до сих пор начинается с обязательной ...
3) Нейропсихизм теориясы – егер нерв кімге тән болса соған тән материялық қасиет дейді. Моньевтің айтуы бойынша органикалық тірі материяның ең жоғарғы дамуы бойынша ғана туындайтын сатыдағы материялық қасиет. Психика дегеніміз – жоғарғы ұйымдасқан материалдық дене. Ол айналадағы қоршаған дүниеге байланысты бейімделуге қабілетті. Осы теорияның ішіндегі нейропсихизм теориясын басшылыққа ала отырып нейропсихология ғылымы дамыды. Физиология адамның 3 қарынша (3 желудочка) да орналасты деп қарастырып келді. Бұл көзқарас метофизиологиялық деп бағаланды. Бірақ бұл идеяның кейбір тұстары қазірдің өзінде бағалы. Мысалы: адамның жаны мен тәні бір-біріне тәуелсіз. Жан идеялдық бейнелердің мекендеушісі. Ми арқылы адамның бүкіл денесіне тарайтын каналдар арқылы өмірлік энергияны алуға әсер етеді. Денеге тарайтын канал деп отырғаны – нерв жүйелері. Орталық жүйке жүйесі жөнінде Павлов, Сеченов, Монтьев, Бернштейн, Лурия т.б. ғалымдар адамның психикадағы бас ми жөнінде нақты түсіндірмелер берді. Мидың құрылысы орталық жүйке жүйесі туралы ғылыми деректердің туындауы нейропсихологияның туындауына себепші болды.
1.2. ЖПФ және оның мидағы механизмі, оның локальды зақымдануы.
Нейропсихология – жоғарғы психикалық функцияның механизмі деуге де болады. Ми механизмі жоғарғы психикалық функция арқылы жүзеге асады. Ол жүйелік сипатта болып, механизмі өзгермелі динамикалық болады. Сонымен адамның түрлі жас ерекшелік кезеңінде жоғарғы психиалық функция түрлі ми механизмдерінің арқасында жүзеге асады. ЖПФ-ның жүйелік және динамикалық локализация (мида ұйымдасу) заңы түрлі пайда болған дефектілерде көріне береді. Қалпына келтіру немесе функция бұзылуын қалпына келтіру алғашқы жүйелік ұйымдасуды қайта құру есебінде жүзеге асады.
Психика ауруларын немесе психикалық функцияның бұзылуын қазіргі кездегі әдебиеттерде психикалық дизонтоген деп атайды.
Дизонтогенді – көптеген ғылым салалары зерттейді. Мысалы: неврология, нейропсихология, психология, патопсихология т.б.
Нейропсихологияда – дизонтогенді зерттеу пәні етіп қарастыра отырып онда жоғары психикалық функцияның дефектілік дамуындағы бұзылуды немесе кемақылдылыққа әкелмейтін сананы қалыптастыруды қарастырады. Нейропсихология жоғары психикалық функцияның бұзылуын ми дисфункциясы деп түсінеді және оны айналадағы қоршаған өмірге сай бағдарлығын және белгілі бір жай-күйінің сақталуын әрі оның қалыпты жүруін түсіндіреді. Бір нәрсені айта кету керек нейропсихологияның ең соңғы деректеріне байланысты өзінің зерттеу шеңберінен ауытқи бастады. Мысалы: психикалық ауруларды ми механизмінде түсіндіріп, соның негізінде жаңа ғылыми пән жемісті көрсеткішке ие болды. Ол пәннің аты нейропсихиатрия деп аталады, яғни нейропсихиатрия бұл құбылысты түсіндіру үшін, нейропсихологияға және оның ең соңғы жаңалықтарына сүйенеді. Жоғары психикалық функцияның патологиясына байланысты неропсихология мынадай мәселелерге назарын бөлуде.
1) Мидың белгілі бір зонасының жоғары психикалық функцияның тілдік емес формасына себепші болған, яғни зақымдануына орай. Мұндай тілдік емес форманың бұзылуына агнозияның, аппракцияның, апракто-агнозияның түрлері және модельді спецификалық түрлері жатады (ес, зейін, ойлау).
Значение нейропсихологии для клинической практики
... затем глаголов, то больной называет только существительные. Билет 6. 1) значение нейропсихологии для общей психологии. Лурия : нейропсихология предоставляет уникальную возможность для изучения такой важной общепсихологической проблемы как структура ВПФ, ибо, ...
2) Мидың локальды зақымдануына себепші болған тіл функциясының бұзылуы, яғни афазия мен дизатрияның пайда болуына себепші болған тілдік функциялар жатады.
3) Локальды емес дифузды ми зақымдануы түрлі деңгейдегі дегенеративті процестер нейроинфекция және т.б. байланысты жоғары психикалық тілдік және тілдік емес функциялары жатады.
Тілдік және тілдік емес жоғары психикалық функцияның бұзылуы бір-бірінен оқшауланып шығып дербес жүйелікте байланысқа түседі. Мысалы: есептеу немесе кеңістікті бағдарлаудың бұзылуы өз бетінше дербес көрінгенмен көру гнозисінің бұзылуы заттық деп аталатын тілдік номинатқа жақын әрі қиын меңгеруде байланысқа түседі. Міне біз бұдан көру обзоры мен дыбыстық қабықшаның ассоцациялық негізге байланысқанын көреміз.
Жоғары психикалық функцияның тілдік емес бұзылуын нейропсихологияның арнайы бөлімдері қарастырады. Ересек адамдардың нейропсихологиялық бұзылуын Лурия, Хомская, Цветковалар зерттеді. Жоғары психикалық функцияның әртүрлі этиология мен клиниасын және жоғары психикалық функцияның патогенетикалық механизмін осы авторлар сипаттап жазды.
1.3. Нейропсихология ғылымының атасы Лурия.
Нейропсихология дамуына А.Р.Лурия ерекше үлес қосты. Александр Романович Лурия (1902-1974) дүние жүзіне аты әйгілі, шет елдерде теңдесі жоқ нейропсихологияның жаңа түрін жасаған ғалым. Сондықтан «Лурия психологиясы» ми және психика проблемасын ретімен жасаған. Оның «Высшие корковые функций человека и ушение при локальных поражениях мозга» еңбегі дүние жүзіне белгілі. Бұл еңбек ағылшын, француз, испан және т.б. тілдерге аударылды. Бұл еңбек тек нейроғылымында ғана емес, невропатолог, физиолог, психиатр, педагог, психолог және басқа да сала мамандарына таныс. Сондықтан нейропсихологияның атасы А.Р.Лурия болып табылады. Бұл еңбек жарық көргеніне 40 жыл өтті. Нейропсихология саласында алға қарай даму бар.
Қазіргі кезде нейропсихология түрлі жолдармен дамып келеді. Бірақ, А.Р.Лурия салған жол өзгелерден оқшау, даралау. Лурия нейропсихологиясы А.С.Выгодский мектебінің психологиялық көзқарастарымен тікелей байланысты. Жоғары психикалық функцияны күрделі жүйелі білім беру, қалыптастыру және қызмет көрсету деген заңды басшылыққа алатын мектептің тұжырымнамаларымен сәйкестенеді. Ол өмір бойы біртіндеп қалыптасады, қалыптасуға байланысты психологиялық құрылым өзгеріске түседі. Ол тілді меңгеру және басқа да таңбалық жүйені меңгерумен байланысты болады.
Адамның жас ерекшеліктеріне байланысты жоғары психикалық функция өзінің құрылымы жағынан түрліше болып келеді. Осыған байланысты және оны жүзеге асыруға байланысты да түрліше болады.
А.Р.Лурияның нейропсихологиясы Л.С.Выготскийдің жалпы психологиялық мектебіне жүгінеді., А.Р.Лурия нейропсихологиясы бағыттары:
- клиникалық, эксперименталды, реабилитационды нейропсихология.
- психофизиологиялық бағыт.
- балалық шақтың нейропсихологиясы.
- қарттық шақтың нейропсихологиясы және норманы үйренуге нейропсихологиялық ықпал.
Әр бағыттың өзіне тән мақсаты мен әдісі бар. Әсіресе климатикалық нейропсихология негізгі бағыт ретінде жүреді.
Нейроғылым бағыттарынан Лурия нейропсихологиясының тағы екінші маңызды айырмашылығы – психикалық процестердің ми механизмі жөнінде жоғары психикалық функцияны психикалық іс-әрекеттің күрделі формасы ретінде қарауы. Бұл дегеніміз – кез келген психикалық функция (мысалы: еркін есте сақтау) психикалық іс-әрекет заңымен жүзеге асатындығында. Бұл дегеніміз өзінің құрамына бірнеше кезеңді ендіреді деген сөз: мотивация (себеп) кезеңі, іс-әрекетте бағдарлау кезеңі, оны іске асыру кезеңі және алынған нәтижені бақылау немесе тексеру кезеңі.
Роль А.Р. Лурия в психологии
... Леонтьева). Поэтому успехи Луриевской нейропсихологии в значительной степени связаны с адекватностью психологических идей, использованных А.Р. Лурия для изучения проблемы «мозг и психика».[4] Высшая ( ... психологических, так и гуманитарных направлений послевоенной мысли в России и СССР.[6] Вклад А.Р. Лурии в нейропсихологию А. Р. Лурия создал новое направление -- нейропсихологию, ныне выделившуюся ...
Нейропсихология ғылымында тек балалардың ғана патологиясы нашар зерттелінген. Дегенмен балалар нейропсихологиясына байланысты Лурия, Семернидская еңбектер жазды.
Лурия еңбегінде нақты зерттеулерді қажет ететін методологиялық базарлардың ілгері теориялық тәртібін қарастырды. Ал Семернидская балалар нейропсихологиясының әдістемесін жасады және ол әдістемені дәрігер неврологтарға арнады. Сондай-ақ Семернидскаяның бұл еңбегі осы саланы қызықтыратын маман түрлеріне бағытталды. Бұл еңбек аппракцияның және тағы басқалардың симптомдары айтылады және сол симптомды туғыздырып отырған себептерді көрсетеді. Дегенмен осы себептерді туғыздырып отырған ми механизмін ашып көрсетпейді.
Тілдің бұзылуын нейропсихологияда, нейролингвистикада да қарастырады. Бірақ нейролингвистика нейропсихологияның табиғи бөлігі болып есептелінеді. Дегенмен нейропсихологияның жетістігіне сүйене отырып нейролингвистика, лингвистиа саласындағы теориялық және тәжірибелік білімге сүйеніп өз зерттеу пәнінің негізін жасайды. Тілдік функцияны нейролингвистикалық жағдайда Хед зерттеді. Ол өз еңбегінде афазия және оның формалары яғни тіл патологиясын қарастырды. Тілдің бұзылуын неврологияда үстемдік құрып тұрған Брок, Вернике, Лихтгейн, Марий және т.б. қарастырды. Хедтің жаңашылдығы мидың символикалық тікелей қатысуына байланысты тілдің бұзылуын көрсетуінде еді. Яғни ми қабыршағының үшінші алаңындағы символикалыққа қатысты тіл бұзылуын көрсету мен көрсету мен белгілі. Хед символикалық іс-әрекет ретінде тілдің бұзылуын тілдік құралды пайдаланудағы локальдылық қабілеттің зақымдалуымен байланыстырады. Хедтің зерттеуін жалғастырғандар: Лурия, Яков, Винарская, Визель және т.б. Олар афазиядағы нейролингвистиканың маңыздылығы мен нәтиежелілігін айқындап берді. Қазіргі кезде нейролингвистианың екі түрлі негізгі бағыттары бар. Яков пен Халл тілдің бұзылуын екі түрлі жағдайын көрсетеді.
1) Парадигматикалық тіл операциясының бұзылуымен байланыстырады. Бұл операцияны мидың артқы бөлімі жүзеге асыруға тиіс.
2) Мидың алдыңғы бөлігімен жүзеге асырылатын синтагматикалық іс-әрекеттің бұзылуы. Лурия мұндай тұрғыдан келуді жемісті деп бағалағанымен бірақ, ол кең дәлел алмады. Нейролингвистиалық зерттеулердің екінші бағыты Хед көтерген ми деңгейін қамтыды. Қазіргі кезде осы екі бағытты белсенді түрде зерттеу қарастырылып отыр. Нейролингвистикаға қарасты екі бағыт тілдік фунцияның және оның бұзылуына байланысты жаңа жол ашып берді.
Мұндай психикалық іс-әрекеттің психологиялық құрылымын нейропсихология көзқарасымен қарағанда ми механизмінің орындауын, оның ол іс-әрекетке қатысымын ғана ұйғарып қана қоймайды психикалық іс-әрекеттің мотивациялық бағдарлаушылық тексерушілік аспектілеріне де жауапты болады. Бірде-бір батыс батыс мектебі жоғары техникалық функцияның мұндай күрделі психикалық процестің ми негізін теориялық тұрғыда қарастыруда мұндай долбар (ұғынысты) ендірмейді. Міне, нақ осы түсінік беру жоғарғы психикалық функцияның белгілі-бір формасының бұзылуы, яғни бас мидың бір бөлігінің бұзылуы көптеген фукнцияның бұзылуына алып келеді.
Основы нейропсихологии
... системном строении сознания. В создание отечественной нейропсихологии определенный вклад внесли и исследования в области патопсихологии, проводившиеся в ряде психиатрических клиник Советского ... 3)Психофизиологическое взаимодействие, взаимовлияние. В последнее время при обсуждении нейрофизиологических основ сознания большое внимание уделяется высокочастотной биоэлектрической активности мозга. Ведущая ...
Басқа нейропсихологиялық мектептерден үшінші бір айырмашылығы – ол Лурия нейропсихологиясының бас мидың фукнциясын тұтас қарастыруда емес. Психикалық іс-әрекеттің жекелеген «блогі» ретінде қайта жекелеген аспектілері, параметрлерін яғни мына сияқты – динамикалық реттеушілік және т.б. ара қатынасын белгілеуінде. Міне, осындай параметрлерге бас мидың құрылымдық-функционалдық жұмыс істеу единицасына нейропсихологиялық фактор жатады.
1.4. Нейропсихология бағыттары.
Нейропсихологияның бөлімдерін 1987 жылы нейропсихология деп аталатын кітаптың авторы Хомская нейропсихологияның мынадай бөлімдерін белгілейді (Хомская Луриямен көп жыл жұмыс істеген серіктесі).
1. Балалар нейропсихологиясы. Л.С.Цветкованың «Актуальные проблемы нейропсихологии детского возраста» деп аталатын еңбегінің 2001 жылы жарыққа шығуы балалық шақ нейропсихологиясы дамуына белгілі бір үлес қосты. Москва психологиялық-әлеуметтік институтының клиникалық психология кафедрасының әзірлеген бұл оқу құралы үш түрлі мақсатты шешуге бағытталған.
Бірінші мақсаты – жоғарғы оқу орнының студенттері мен оқушыларына балалар невропсихологиясын оқыту мен меңгеруге көмектесу;
Екінші мақсаты – жаңа тұрғыдан баланы мектепке даярлау., Артта қалушы балаларға көмек беру;
Үшінші мақсаты – балалық шақ нейропсихологиясы қазіргі жағдайымен байланысты. Балалық шақ нейропсихологиясы — әрдайым нейропсихологиялық зерттеу субъекті болып отырды. Жалпы білім беретін мектептердегі балалардың сабақ үлгерімінің төмендеу пайызының көбеюі, балаларды тәрбиелеу мен оқытудың әдістері мен тәсілдерін жаңа қырынан қарауға итермелейді. Осы орайда ХХ ғасырдың 60-шы жылдарында балалар үлгермеушілігі мәселесі және нейропсихологияның бұл мәселені шешудегі орнына қатысты А.Р.Лурия зерттеу жасады. Дегенмен балалық шақ нейропсихологиясы кең қолданыста дамуда бола қоймады. Қазіргі кезде нейропсихология қажеттілігі педагогика, дефектология және т.б. ғылым салаларында сезілуде. Осыға орай тәжірибелік нейропсихология кең дамуы байқалуда. Қазір, нейропсихология жалпы білім беретін мектептерде клиникалық ауытқушылығы жоқтардың Лурьевтің әдістер модификациясынан басқа балаларды нейропсихологиялық диагностикалаудың өзіндік әдістері де жасалынбаған.
Тәжірибеде балаларды зерттеу жүйесінде және оған сай көмек беруге нейропсихологиялық қарастыруын керек етеді. Балаларды ЖПФ локализациясын қарастыру хроногенді ЖПФ локализация принципінде қарастыруды көздейді. Бұл принциптерді Л.Н.Филимонов («Локализация функций в коре большого мозга». Невропотология и психиатрия. 1940 – Т.ІХ, выр. 1-2).
А.А.Ухтомский (Собрание сочинений в 5 т. –М.; Изд-во МГУ, 1950 – Т.1. -328 с.).
А. Шеррингтон және В.Вундт және т.б. ұсынуынан байқауға болады.
ЖПФ күрделі іс-әрекет формасына ие екендігін А.Р.Лурия, А.Н.Леонтьевтер еңбектерінде көрсетті. ЖПФ өзінің құрылымын, милық, неврологиялық және физиологиялық қамтамасыз етуде өзгереді. Құрылымы мен функционалдық жүйесі де өзгереді. Психикалық іс-әрекеттерін дамытуда, балалар бақшаларында және ауытқушылық даму бар арнайы білім беру мекемелеріндегі балалармен жұмыс істейді.
Исследования нарушений восприятия в нейропсихологии
... -vospriyatiya/ 1. Лекции И.Ф. Рощиной. Тема «Концептуальный аппарат нейропсихологии». 2. Лурия А.Р. Основы нейропсихологии. Учеб. пособие для студ. высш. учеб. заведений. - М.: ... элементарных зрительных функций. Симптомом поражения этих областей является нарушение интегрального восприятия целых зрительных комплексов, невозможность объединять отдельные впечатления в целостные ...
Балалық шақ нейропсихологиясы ғылыми пәні бар ма деген сұрақтың туындауы да заңды. Бұл сұраққа біржақты жауап беру қиын, себебі балалық шақ нейропсихологиясы тұтас (концепция) тұжырымдамасы болмағанымен, психикалық дамуында ауытқушылығы бар балаларды нейропсихологиялық диагностика мен коррекциялық тәжірибе жұмыстары бар және ол барған сайын кең дамуда.
Қазіргі кезде нейропсихология алдында тұрған бірнеше мәселелер бар.
Бірінші мәселе – балалардың психикалық іс-әрекеттерінің дамуындағы ауытқушылығы құбылысына ғылыми тұрғы.
2. Клиникалық нейропсихологияның міндеті – белгілі бір зақымдану ошағының жиынтығы ретінде құрылатын сингтомдарды нейропсихологиялық синдромдарды зерттейді. Синдромды сапалық талдау, оны салыстыру және зақымданған ошақтың локальдануын айқындайды. Клиникалық нейропсихологияның инструменті диагностикалаудағы өзгешелік әдісі. Бұл диагностиканың кейбір түрлерін неврология ғылымы ұсынды. Неврология диагностикалаудың кейбір түрлерін неврология ғылымы ұсынды. Неврология диагностикалаудың классикалық үлгісін ұсынса диагностикалау жүйесін Лурия жасады. Бұл әдіс тек Ресейде ғана емес дүние жүзінің көптеген елдерінде пайдаланылады.
3. Экспериментті нейропсихологияның міндеті жоғарғы психикалық фукнцияның түрлі бұзылу формасын зерттеуге бағытталған. Эксперименттік жұмыстарда диагностикалық әдісті пайдаланады.
Мысалы:
ЭЭГ – электро-энцефалографикалық зерттеу., КТ – компьютерлік томаграфия., ЯМР – ядролық магниттік резонанс., МРТ – магниттік резонанстың томаграфиясы., ПЭТ – позитронды эмициондық томаграфия.
Эксперименттік нейропсихология нәтижесінде – мынадай нәрселер зерттеледі. Әртүрлі агнозия мен апракция, тіл бұзылуы, еске сақтау зейін, зейіннің реттеушілік механизмі сипатталады. Афазияның классификациясын Лурия жасады.
4. Нейрореабилитация – бұл саланы Москваның тіл патологиясы және нейрореабилитация орталығы айналысады. Оны РАО академиясының мүшесі В.М.Шкловский ғылыми жетекшілік етеді. Нейроребилитацияның негізгі міндеттері – жоғарғы психикалық фукнцияның қалпына келтіру әдістемесін жасайды. Аурудың қатты немесе болар-болмас кезеңдерін қалпына келтіреді. Әдістерді жинақты пайдалану арқылы қимыл-тірек, анализаторлар сферасын, тілдік, басқа да психиалық әрекеттерді сонымен бірге аурудың әлеуметтік статусын қалпына келтіруді бағыттай отырып әдістемелер жасайды. Негізгі қызметі — өзінің белгілі бір кемістігіне байланысты оны белгілі бір өмір сүру жағдайына бейімдеу. Отбасылық қатынасты қамти отырып, бейімділікті қарастырады.
Нейрореабилитация – емдік қалыпқа келтірумен ғана айналысып қоймай, сонымен бірге сол аурудың болашақтағы тағдырына байланысты жөнге салу жолдарымен айналысады. Осы ретте профессионалды ориентация және профилактикалық диагностиканы қарастырады. Осындай мәнді функционалдық зақымдануына қарай оптималды қолайлы еңбек түрін анықтауға көмектеседі. Егер де бұл мәселелер дұрыс қарастырылмаса, біріншіден отбасына, екіншіден қоғамға, үшіншіден мемлекетімізге зиянкестік болады.
Предмет, задачи и методы нейропсихологии
... Направления нейропсихологии Несмотря на сравнительную молодость нейропсихологии, в настоящее время появилось несколько направлений, различающихся своими задачами. Все эти направления объединены общими теоретическими представлениями и ... Теоретические основы и практическое значение нейропсихологии Сформировавшись на стыке нескольких научных дисциплин, нейропсихология как самостоятельная отрасль науки ...
Жас ерекшелік нейропсихологиясы (балалық шақ немесе жас ерекшелік немесе даму).
Бұл саланың дамуына Лурияның шәкірті Семирницкая үлес қосты. Ол он жақа дейінгі балалардың оң жақ жартышарының зақымдалуының үлкен адамдарға қарағанда өзгешелігін көрсетті. Бұл өзгешелік тілдің зақымдануына байланысты. Тілдің зақымдануы үлкен адамдарда – сол жақ жарты шарда болатынын дәлелдеді. Осыған байланысты адамның жас ерекшелігіне қарай жоғарғы психикалық функция өзгеріске ұшырап отырады. Нейропсихологияның өзіне тән түсініктері мен терминдері бар. Олар:
Этиология – белгілі бір құбылыстың, ауру мен бұзылудың туындауы себебін түсіндіруді айтамыз.
Клиника – адамның симптомдарының жиынтығын белгілейтін патологиялық құбылысқа органиканың жауап беретін заңды немесе жеке дара реакциясын айтамыз.
2 бөлім. Нейропсихология ғылымының басқа ғылымдар үшін маңыздылығы.
2.1. Нейропсихология ғылымдар арасындағы маңыдылығы.
Нейропсихология – пихология ғылымы саласынан өзінің ұзақ тарихы бар, «жан» ғылымын зерттейтін бағытта ғылымның бірі. Бұл нейропсихология терминінің екінші бөлігін қамтып тұр. Ал бірінші бөлігіндегі «нейро» жанның мидағы өкілдігін нейропсихологиялық тұрғыда қарастырылады. Олай болса, нейропсхология – адамның ЖПФ мида ұйымдасуын қарастыратын ғылым болып табылады.
Психология – психикамен тікелей байланысты, бірақ ол ғылымда әртүрлі түсіндіріледі. Философ Декардтан бастау алатын антропопсихизм бастау алатын антропсихизм теориясына сәйкес психика тек адамда ғана бар, ол биопсихизм теориясында барлық тіршілік иесінің психикасы бар, нейропсихизмде – кімде жүйке жүйесі болса психика тек салларға ғана тән.
Нейропсихология ғылымының жас саласы болып есептелінеді. Ресми түрде ол өзінің бар екендігін ХІХ ғасырда аңғарған, дәлірек айтсақ екінші дүниежүзілік кезеңді. Оның қалыптастырушы ғылыми А.Р.Пурене. Оның екі білімі болған:
1. Неврологиялық;
2. Психологиялық;
Осы ғылымдардың ең қажеттілігі детальдарын біріктіріп бір ғылымды шығарған. Он жүйелік динамикалық психикалық процестердің ақшасын ойлап тапқан.
Сонымен қатар адам жанның қай жерде орналасқаны адамзатты қызықтырмай қоймайды. Көп уақыттар бойы жан денесіз деп есептелді. Мидың ешқандай оған қатысы жоқ деп есептелді. Соңынан психикалық функциялар сидың үш саласында біліне бастады. Олардың әр қайсысы образдар сақталынған психикалар деп есептелінді.
Ал бүгінде бұндай түсініктерді метафизикалық деп қараған дұрыс. Онда сақталатын бөлек идеялар құнды деп есептелінеді. Ашып айтсақ адам жанмен де тәнмен де бірге деген идея. Жан идея образдар мекендейтін тұлға. Ми – адам денесінің барлық каналдарына жететін энергия.
Кейінірек отандық психолог – ғылымдардың ал П.Павлов, Т.М.Сеченов, А.Н.Моньтев, П.Я.Голверин, Н.А.Бернштейн, А.Р. Лурене және басқалардың еңбегі нәтижесінде адам психикасының мән-жайы қарастырылды. Сонымен нейропсихологияның ғылымға қажеттігі күннен – күнге арта бастады. Нейропсихология-психология ғылымның үлкен бір саласы.
Мен жайлы пәндә және нейропсихология., Нейропсихология ненін зерттейді.
1. Нейропсихология психологиялық құрылым мен ми ұйымын зерттейді.
- ВПФ — ның тілсіз түрін (праксис пен гнозистің тілсіз түрлері).
66 стр., 32738 слов
«Детская нейропсихология» от 144 ч
... адаптации»). Таким образом, существует необходимость к рассмотрению подходов к коррекционной работе по трудностям в освоении образовательной программы: педагогический подход (Я. Коменский, А.В. ... контрольная). Методики: для достижения цели нашего исследования был выбран разработанный А.Р. Лурия метод нейропсихологической диагностики, базирующийся на теории системной динамической локализации высших ...
- тілдік функцияларды.
2.
Коррекциялық қалыптастыру жұмыстарын тіл функциясының және ВПФ – ның бұзылуын.
- Даму процесінде;
- Өсу кезеңінде танысу кезеңінде.
3.
Мидың зақымдануына байланысын ВПФ мен басқа да тілдік функциялардың бұзылуын.
- локальдық;
- диффузиондық;
- пәнаралық байланыстарда (нерв жолдарының өтімділігін анықтау барысында).
Басқа ғылымдар үшін маңызы., Неврология мен психиатрия үшін., Нейропсихология есептеуге мүмкіндік береді:
- аурулардың ауру белгілерін анықтау мен емдеу үшін ВПФ жағдайын анықтау үшін.
- Бас миының құрылысы мен қабығының треңдігінің ерекшеліктерінің қарым-қатынасы мен байланысын.
- Есептің ми механизмдері мен байланыс ерекшеліктерін анықтау.
Дефектология үшін., Нейропсихология рұқсат етеді немесе көмектеседі.
- Даму механизмдерінің даму ерекшеліктерін анықтауға.
- Диагностиканың әдістердің есептерін ұлғайтуға.
- Жарақат алған адамдағы дефекттің деңгейін анықтауға көмектеседі.
Нейропсихологиялық терминдер
Дизатрия – мишығы зақымдалған адамның әдеттегідей сөйлей алмауы. Сөйлеген кезінде біресе жай, біресе созып, біресе жедел сөйлеуі. Сөйлеу кезінде бірде қатты, бірде ақырын сөйлеуі. Даусына ие бола алмауды айтады.
Афазия – латериялды зақымдану процесінде ішетін астан бас тарту., Гиперфагия – гиперталамустың орта аймағы зақымданғанда асқа тоймауы, асты көп жеуді айтады., Дисэквиливибирация – мишық алынып тасталған кезінде дененің тепе-теңдік қалыпының бұзылуы.
Хорея – адамдардың қыртысты түйіндерінің бұзылуына байланысты, бозғылт түйірдің көбеюі, қозуы шамадан тыс көбейіп кетуіне байланысты қол саусақтарының қимыл-қозғалысы демалыссыз болады.
Қорытынды
Нейропсихология пәні – адамның жоғарғы психикалық функциясының мида ұйымдасуын қарастыратынын зерттейтіндігі туралы бізге негізгі еңбекті дүние жүзіне аты әйгілі, шет елдерде теңдесі жоқ ғалым Александр Романович Лурия көрсетіп берді. Нейропсихология қазіргі таңда көлемді дамып көптеген тілдерде жарық көруде. Сондай-ақ нейропсихология ғылымы туралы көптеген ғалымдардың да үлесі, өзіндік көзқарастары бар. Сонымен қатар Лурия нейропсихологияның бағыттарын да көрсетіп берді. Нейропсихологияның басқа ғылым салаларына да маңыздылығы өз алдына айқындалып көрсетілуде.
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Семирницкая Э.Г. Мозг человека и психические процессы в отногенезе. М., 1985г.
2. Лурия А.Р. Нейропсихология. 1975.
3. Хомская С.Д. Нейропсихология. 1987.
4. Цветкова Л.С. Методика нейропсихологической диагностики детей. М., 2000.
5. Основы нейропсихологии. Т.Г.Визель. М., 2005.
6. Выготский Л.С. Развитие высших психических функции. М., 1960.
7. Актуальные проблемы нейропсихологии детского возраста. М., 2006.
8. Хрестоматия по нейропсихологии. (Под ред. Е.Д.Хомской).
М., 2004.
9. А.Л.Сиротюк. Нейропсихологическое и психофизиологическое сопровождение обучения. М., 2003.
10. Выготский Л.С. Развитие высших психичеких функции. М., 1960.
11. Лурия А.Р. Высшие корковые функции человека. М., 1969.
12. В.М.Астапов. Введение в дефектологию с основами нейро- и патопсихологии. М., 1994.
13. А.Р.Лурия. Высшие корковые функции человека и их нарушения при локальных поражениях мозга. М., 2000.
Синдром, симптом, фактор в нейропсихологии
... синдрома в целом, центральное понятие системной теории динамической локализации высших психических Понятие. функций «фактор» имеет принципиальное значение всей для теоретической концепции отечественной нейропсихологии. фактором Под А. Р. Лурия понимал «собственную функцию» ...
